काठमाडौं ।
परिवारमा कुनै समस्या भयो भने उक्त समस्यालाई हल गर्नका लागि हामी के गर्छौं ? यदि, हामी स्वयम् नै समस्याबाट दुःखी भयौँ भने आफ्नो परिवारलाई ती समस्याबाट कसरी जोगाउन सक्छौँ !
निभेको दियोले कहिल्यै पनि अर्को दियोलाई बाल्न सक्दैन अनि यसोभन्दा अत्युक्ति नहोला पनि । केवल बलेको दियोले नै अर्को दियोलाई बाल्न सक्छ । यसकारण म बलिरहेको छु कि छैन भन्ने कुराले बढी महत्व राख्छ । जुन दियो मेरो हृदयमा छ त्यो बलिरहेको छ या छैन ? यदि, त्यो निभेको छ भने म यो दुःखलाई हटाउन सक्दिन ।
मानिसहरू भन्ने गर्छन्– मलाई यो गर्नु छ, मलाई त्यो गर्नु छ तर यो सबैथोक हामी कसका लागि गर्छौं ? आफ्नो परिवारका लागि गरिरहेका छौँ, जसलाई हामी प्रेम गर्छौँ ।
तथापि, प्रेम पनि एउटा यस्तो कुरा हो जसलाई हामी बिर्सन्छौँ । आफ्नो जिम्मेवारीका कारण यी सबै कुरा किन गरिरहेका छौँ भन्ने वास्तविकतालाई हामी बिर्सन्छौँ । हामी यसकारण यो गरिरहेका छौँ किनभने हामीमा आफ्नो परिवारप्रति प्रेमभाव छ । यस कुरालाई अघि राख्नुपर्छ भन्ने विषयलाई नभुल्नुहोस् ।
यदि, तपाईंले बिस्तारै–बिस्तारै यो कुरालाई अघि सार्नुभयो भने तपाईंका परिवारका सदस्यले पनि यस भावनामा साथ दिन थाल्छन् । बिस्तारै–बिस्तारै के हुन सक्छ भने उनीहरूले पनि तपाईंलाई सहयोग गर्न थाल्नेछन्।
किनभने, उनीहरूलाई पनि ‘तपाईंलाई कति प्रेम गर्छु’ भन्ने कुरा थाहा छ । यो हाम्रो प्रकृति हो किनभने हामी मानिस हौँ। यदि, हामीलाई कसैसँग प्रेम गरेको महसुस भयो भने त्यसका लागि हामी जस्तोसुकै काम गर्न पनि तयार हुन्छौँ।
यदि, उनलाई तपाईं प्रेम गर्नुहुन्छ भन्ने कुरा महसुस भयो र उनी पनि तपाईंलाई प्रेम गर्न चाहन्छन् भने उनी तपाईंलाई मद्दत गर्न अग्रसर हुन्छन्। यो जुन जीवनरूपी चक्का छ, यो जुन परिवाररूपी पाङ्ग्रो छ यसलाई चलाउनका लागि एउटा मात्रै तार पर्याप्त हुँदैन । त्यसभित्र धेरै तारहरू हुन्छन् जसले एकैसाथ चल्नुपर्ने हुन्छ। मानिसहरू यही कुरालाई बिर्सन्छन्।
परिवारको खुशीका लागि तपाईंको योगदान के रहन्छ ! परिवार एउटा चेन (साङ्लो) जस्तै हो। जस्तो साइकलको चेन हुन्छ नि ! त्यसमा स–साना जोर्नीहरू हुन्छन् । यदि, त्यसमा सयओटा जोर्नी छन् अनि त्यसमध्ये एउटालाई मात्रै निकालियो भने त्यहाँ ९९ ओटा रहे पनि त्यो चेन चेनको रूपमा रहँदैन। किनभने, त्यसको बन्धन टुट्छ। सबैभन्दा पहिला तपाईंलाई थाहा हुनुपर्ने कुरा के छ भने परिवारको खुशीका लागि तपाईंको कस्तो योगदान रहन्छ।
परिवार एउटा यस्तो सम्बन्ध हो, यदि परिवारका सदस्य भोका छन् र तपाईं साथमा हुनुहुन्छ अनि एक–आपसमा प्रेम छ भने त्यो भोको भएको कुरा पनि पाच्य हुन्छ।
पानी परिरहँदा छेक्ने छानो छैन भने पनि परिवारमा तपाईंहरू सबै साथमा हुनुहुँदा काम चल्छ । परिवार भन्ने कुरा नै यस्तो हो । तपाईं आफूले आफ्नो परिवारमा कस्तो योगदान पुर्याइरहनुभएको छ त ! के तपाईं उनीहरूको समस्याका निवारक बन्नुभयो ? तपाईं अहिले पनि त्यो परिवारको एउटा अंश हुनुहुन्छ जसले परिवारमा आनन्द, खुशी, सुख अनि सन्तुष्टि ल्याउन सक्छ ।
कतिपय मानिसहरूको परिवारमा यस्तो पनि हुने गर्दछ। आजभन्दा तीनवर्ष पहिला एकजनाले मलाई यो कुरा सोध्नुभएको थियो– मेरो परिवारमा आपसमा ठाकठुक परिरहन्छ । कुरा काट्ने काम भइरहन्छ, यो सबै कुरा भइरहन्छ । मैले उहाँसँग सोधेँ– ‘त्यस्तो परिस्थिति आउनुमा तपाईं कत्तिको जिम्मेवार हुनुहुन्छ ?’
पहिला त उहाँलाई लाग्यो ‘म त्यसका लागि किन जिम्मेवार हुनु र !’ त्यसपछि उहाँले मैले के भनिरहेको छु भनेर बुझ्नुभयो अनि उहाँ पनि त्यसका लागि जिम्मेवार हुनुहुन्छ भन्ने कुरा बोध भयो ।
तपाईं थकित भएर आफ्नो जागिरपछि घर आउनुहुन्छ । अनि, तपाईंलाई के हुन्छ भने अलिकति भए पनि आराम मिलोस्। घर आइपुगेपछि कतिपटक के भइदिन्छ भने छोराछोरीहरूले आ–आफ्ना माग लिएर आउँछन् ।
यो एकैदिनमा बदलिने कुरा होइन। यस्तो अवस्था त तपाईंले नै सिर्जना गर्नुभएको हो किनभने पहिला उनीहरू सानै थिए तर बिस्तारै–बिस्तारै बढ्दै गइरहेका छन् ।
यस्तो अवस्थालाई पनि तपाईंले नै के भन्दै बदल्न सक्नुहुन्छ भने, ‘आऊ ! बस ! एकछिन कुरा गरौँ ! एकछिनको कुरा ! मागका लामा सूची लिएर होइन !’
हामीले आफ्नो परिवारको जगलाई नै बलियो बनाउनु आवश्यक छ । मानिसहरू साथीभाइलाई मन पराउँछन्– मेरा साथीभाइ होऊन् । किनभने, साथीले दुईओटा काम गर्नुहुन्छ । पहिलो त, साथीले तपाईंको कुरा सुन्न तयार हुनुुहुन्छ अनि दोस्रो, तपाईंका साथी तपाईंलाई स्वीकार गर्न तयार हुनुहुन्छ।
तपाईं जस्तो हुनुभए पनि तपाईंलाई स्वीकार गर्न तयार हुनुहुन्छ । यिनै दुईओटा कुरा हरेक मानिसलाई राम्रो लाग्छ । यसकारण मानिसहरू साथी बनाउन चाहन्छन् । यो साथीत्व के आफ्नो परिवारका सदस्यका साथमा हुन सक्दैन र ! परिवारका सदस्यले एक–अर्कालाई स्वीकार गरून् । उनीहरू जस्तो भए पनि तिनलाई स्वीकार गरून् । यस्तो होइन, ‘तिमी यस्तो छौ, तिमी उस्तो छौ !’ होइन ।
मानिसले यस्तो गर्न सक्छ तर उसले के सोच्छ भने यदि मैले यस्तो गर्न थालेँ भने परिवारका सदस्यले प्रगति कसरी गर्ला ! तथापि, यस्तो हुँदैन । यदि परिवारले यस्तो गर्न थाले भने परिवारको उन्नति हुनेछ । परिवारको सदस्यको उन्नति भयो भने त सबैको उन्नति हुनेछ ।
यी साना–साना कुरालाई कहिलेकाहीँ हामी बिर्सन्छौँ । हामी त कस्ता कुरालाई समेत बिर्सन्छौँ भने यो श्वासको आउनु जानु नै हामीमाथि सृष्टिकर्ताको कृपा हो । हामी त यस कुरालाई पनि बिर्सन्छौँ कि यो जुन हाम्रो सानो परिवार छ जस्तो परिवार भए पनि यो हाम्रो हो । हामी यसको सदस्य हौँ । यदि, हामी सबै सदस्यहरूले एकजुट भएर आपसमा सहयोग गर्यौँ भने यो परिवार सबल बन्नेछ, सक्षम बन्नेछ ।
एक–अर्काको आशालाई पूरा गर्ने कुरा होइन । किनभने, मानिसको काम जिन बन्ने होइन । यो कथामा परिवारका सदस्यले एक–अर्कालाई सहयोग गर्ने काम हुनुपर्छ । त्यो भन्दा पनि पहिला एक–अर्काको साथी बन्नुहोस् । त्यस्तो मित्रता चिरकालसम्म टिकिरहन्छ अनि रहिरहन्छ।
आफ्नो परिवारलाई सक्षम बनाउनुहोस् । किनभने, भूकम्प त आउँछ नै । आँधीबेहरी पनि आउँछ नै । यदि, आयो भने परिवार नै यस्तो स्थान हो जसको आडमा तपाईंलाई सम्हालिने शक्ति प्राप्त हुन्छ। यो अत्यन्तै महत्वपूर्ण कुरा हो अनि दुःखको कुराचाहिँ के हो भने परिवारमा यस्तो भइदिँदैन। जुन हुनुपथ्र्यो। यस्तो हुन सक्छ । यो कुरा सम्भव छ।
हाम्रो जीवनमा जो–जोसँग हाम्रो सम्बन्ध छ ः बच्चा, आमा, बुबा या अन्य नातेदारहरू, ती सबैका लागि दश सेकेन्डका लागि मात्र नै किन नहोस् एउटा सानो स्वर्ग बनाऊँ भनेर सोच्नुपर्दछ।
बच्चाका लागि स्वर्ग के हुन्छ ? हामी उनीहरूसँग केही समय भए पनि सँगै बसौँ र उनीहरूको पढाइ तथा अन्य कामहरूमा सहयोग गरौँ । हामी आफ्ना आमाबुबाहरूसँग रहेर केही कुरा गरेर थोरै समय भए पनि बिताउने गरौँ । पति–पत्नीहरूले एकअर्कालाई सम्मान गरून् ।
हामीले यसो गर्न थाल्यौँ भने हाम्रो परिवारमा सधैँका लागि सुख शान्ति हुन सक्छ । तर, हामीहरूले यस्ता कुरालाई भुलेर एक आपसमा बहस गर्न अघि सर्छौँ । हामी उनीहरूकै कुरालाई वास्ता गरिरहन्छौँ जसले हामीलाई केही वास्ता गरिरहेकै हुँदैनन्।
हामीले कमसेकम आफ्ना छेउछाउका छरछिमेकी, आफ्ना परिवारका सदस्यहरूसँग प्रेम र सद्भावको वातावरण सिर्जना गर्दै एक अर्काप्रति सद्व्यवहार गरेर सानो स्वर्ग बनाउने कोसिस गर्न सक्छौँ ।
यदि प्रत्येक मानिसले यो संसारमा यसो गर्न थाल्ने हो भने त एउटा ठूलो परिवर्तन हुनसक्छ। यसरी संसारभरि नै शान्ति सम्भव हुन सक्छ। यद्यपि, मानिसहरूले यो कुरालाई असम्भव छ भनेर सोचिरहेका छन्।
यदि, चन्द्रमासम्म पुगेको कुरालाई हेर्ने हो भने जसले त्यहाँ जान सम्भव छ भनेर भने उनीहरूकै कारणले त्यो सम्भव भयो। हामी पनि आफ्नो जीवनमा सानो स्वर्ग बनाउने कार्यका लागि प्रयास गर्न सक्छौँ, जसबाट सबैको जीवनमा सुख–शान्ति सम्भव हुन सकोस् ।
(यो भनाई प्रेम रावतको सन्देशबाट डा. प्रेमराज ढुङगेलद्वारा साभार गरी तयार गरिएको हो ।)
